ویندوز اکس‌پی (به انگلیسی: Windows XP) یکی از سیستم‌عامل‌هایی است که اسم رمز «ویسلر» (Whistler) را بر خود داشت، چرا که در طول توسعهٔ ویندوز ایکس‌پی بسیاری از کارکنان مایکروسافت در تفریحگاه ویسلر کانادا مشغول اسکی بودند. ویندوز ایکس پی بر روی هسته ویندوز ان‌تی و ۲۰۰۰ پایه‌گذاری شد و جانشین دو ویندوز ۲۰۰۰ و ام‌یی گردید.
شرکت مایکروسافت ویندورز اکس‌پی را به منظور به‌روزکردن رابط کاربر (شکل ظاهری برنامه)، افزودن ویژگی‌های تازه، یکدست‌کردن «مبنای کد» بین اعضای مختلف خانواده مایکروسافت ویندوز و فراهم آوردن یک پلتفرم باثبات‌تر، پایه‌گذاری و در سال ۲۰۰۱ روانه بازار کرد.
ویندوز XP در ویراشهای مختلفی ارائه شده‌است که از رایج‌ترین آنها می‌توان به ویندوز XP ویرایش خانگی برای کاربران خانگی ویندوز XP حرفه‌ای که قابلیت‌های دیگری همچون پشتیبانی از دامنه ویندوز سرور را دارد مناسب کاربران حرفه‌ای و تجاری است، اشاره کرد. ویندوز XP ویرایش Media Center نیز در حقیقت همان ویندوز XP حرفه‌ای است که قابلیت‌های اضافی در مورد سیستم‌های چند رسانه‌ای همچون تماشای TV، مشاهده DVD و شنیدن موزیک دارد. ویندوز XP ویرایش Tablet PC برای اجرا در پلت فرم‌های Table PC طراحی شده‌است. همچنین دو ویرایش ۶۴ بیتی از ویندوز XP وجود دارد: ویندوز XP ویرایش ۶۴ بیتی برای پردازنده‌های تیانیوم و ویندوز XP ویرایش حرفه‌ای x۶۴ برای پردازنده‌های x۸۶-۶۴
ویندوز XP به خاطر بهبود کارایی و پایداری نسخه‌های قبلی ویندوز، مورد توجه قرار گرفته‌است. در ویندوز XP، واسط گرافیکی کاربر کاملاً از نو طراحی شده‌است و بسیار کاربرپسندتر از نسخه‌های قبلی ویندوز مایکروسافت است. قابلیت‌های مدیریت نرم افزاری جدیدی در XP معرفی شده‌اند که کاربران را از جهنم DLLها که در نسخه‌های قبلی همه را به ستوه درمی آورد، رهایی می‌بخشد. XP اولین نسخه از ویندوز است که از فعال سازی محصول برای مقابله با قوانین تخلف نرم افزاری استفاده می‌کند. با وجود تمام قابلیت‌های موجود، XP به خاطر آسیب پذیری‌های امنیتی، وجود برنامه‌های جانبی مایکروسافت همچون اینترنت اکسپلورر و ویندوز مدیا پلیر در ویندوز به صورت پیش فرض و برخی زمینه‌های واسط کاربر، مورد انتقاد کاربران قرار گرفته‌است. در ویرایش اصلی ویندوز، ویرایش خانگی برای کاربران خانگی و ویرایش حرفه‌ای، برای کاربران حرفه‌ای و تجاری است. علاوه بر این ویرایش Media Center نیز موجود می‌باشد.
در زیر برخی از قابلیت‌های اضافی ویندوز XP نسخه حرفه‌ای نسبت به نسخه خانگی آمده‌است:
توانایی پیوستن به دامنه ویندوز سرور، گروهی از کامپیوترها که از راه دور به وسیله یک یا چند سرور مرکزی مدیریت می‌شوند (اکثر کسب و کارهایی که از ویندوز استفاده می‌کنند دامنه و ویندوز سرور دارند).
استفاده از طرحهای لیست کنترل دسترسی برای تعیین اجازه دسترسی به فایل‌ها به کاربران خاص، البته کاربران می‌توانند از ابزارهایی برای از بین بردن این اجازه دسترسی‌ها استفاده کنند. رفتن به Safe Mode یکی از راههای اصلاح لیست کنترل دسترسی‌ها است.
سرور سرویس‌های ترمینال که امکان استفاده از ویندوز را به کاربران کامپیوترهای دیگر از طریق شبکهٔ محلی یا اینترنت می‌دهد.
فولدر و فایل‌های offline که به PC امکان ذخیره و اجرای یک کپی از فایل‌های کامپیوترهای دیگر موجود در شبکه در حالت قطع بودن اتصال را می‌دهد.
سیستم فایل رمزنگاری شده، که فایل‌های ذخیره شده در هارد دیسک را رمزنگاری می‌کند و در نتیجه به کاربران غیرمجاز دیگر اجازه خواندن آنها را نخواهد داد.
قابلیت‌های مدیریتی متمرکز شده، شامل سیاست‌های گروهی، نصب و نگهداری خودکار نرم افزار، سرویس‌های نصب از راه دور (RIS)
پشتیبانی از دو واحد پردازش مرکزی و توانایی‌های هایپر تردینگ که در پردازنده‌های مدرن به عنوان بخشی از یک پردازنده فیزیکی در نظر گرفته می‌شود
حداقل سخت‌افزار لازم برای راه اندازی ویندوز اکس‌پی
حداقل توصیه شده
سرعت پردازش ۲۳۳ مگا هرتز ۳۰۰ مگا هرتز و یا بیشتر
حافظه RAM 64 مگابایت ۱۲۸ مگابایت
کارت گرافیک سوپر وی‌جی‌ای (۸۰۰x۶۰۰) و یا تفکیک‌پذیری بالاتر
فضای خالی دیسک سخت حدود ۱٫۵ گیگابایت و یا بیشتر (۱٫۸ گیگابایت فضای اضافه برای سرویس پک دو، ۹۰۰ مگابایت فضای اضافه برای سرویس پک سه)
گرداننده نوری سی‌دی یا دی‌وی‌دی-رام (فقط برای نصب ابزارها بوسیله دی‌وی‌دی یا سی‌دی)